Epitheses, gelaatsprotheses en orbitaprotheses

Als gevolg van een tumor of ongeval kan je gezicht worden beschadigd. Ook kan een ‘ander’ gezicht aangeboren zijn. Een gelaatsprothese, ook wel epithese genoemd, is een prothese waarmee artsen een beschadiging in een gezicht kunnen opvullen of camoufleren. Een orbitaprothese is een epithese waar de oogprothese deel van uitmaakt.

HomeOogprothese of orbitaprotheseOrbitaprothese of epithese

Hoe wordt een epithese gemaakt?

De volgende stappen worden gevolgd bij het maken van een epithese:

Keuze lijm of implantaten
Er zijn twee manieren om de epithese te bevestigen: met lijm of op implantaten met schroeven. Als het mogelijk is, plaatst de chirurg de implantaten tijdens de operatie. Implantaten bieden een stevige verankering voor de epithese. Als de huid na de operatie en/of bestraling rustig is en eventuele implantaten zichtbaar zijn, kan het maken van de prothese beginnen.
Afdruk van het gezicht
Allereerst wordt er een afdruk gemaakt van het specifieke deel van het gezicht waar de prothese zal komen. Dit gebeurt met behulp van een rubberachtig materiaal. Het doel van deze afdruk is om een nauwkeurig model van het gezicht te creëren.
Kunstoog maken
In sommige ziekenhuizen maken de prothesemakers zelf de oogschelpjes. Op andere plekken worden deze gemaakt door een ocularist.
Epithese van was
Op basis van de afdruk en bijvoorbeeld een foto maakt de prothesemaker een epithese van was. Dit model wordt nauwkeurig aangepast aan de vorm en structuur van het aangedane gebied. Tijdens de tweede afspraak past de patiënt deze was-epithese. Samen met de prothetist wordt bepaald of er nog aanpassingen nodig zijn.
Persmal maken
Als het wasmodel goed is, kan er een persmal van gemaakt worden. Deze wordt gevuld met silicone dat op de juiste kleur is gebracht.
Plaasten van de eptithese
Bij de volgende afspraak wordt de gelaatsprothese geplaatst.

Hoe lang gaat een epithese mee?

Jouw epithese is gemaakt van siliconen, een flexibel materiaal dat op kleur kan worden gebracht. Helaas verkleuren siliconen na verloop van tijd door zonlicht, door roken en de zuurgraad van je huid.
Gemiddeld wordt de epithese elke 1,5 à 2 jaar om de volgende redenen vervangen:
– Te veel verkleuring.
– Versleten randen door het dragen en reinigen.
– De vorm sluit niet meer mooi aan op je huid.
In bijna alle gevallen vergoedt de zorgverzekeraar de kosten van de epithese. Het ziekenhuis verzorgt de machtigingsaanvraag voor jou.

Hoe bevestig je een orbitaprothese?

Medicinale lijm die dun op de prothese wordt aangebracht. Wanneer je een lijmprothese draagt, kom je ongeveer 2 à 3 keer per jaar voor controle, de kwaliteit van de prothese wordt dan beoordeeld. Vaak krijg je meerdere protheses die aangepast zijn op het seizoen. In de zomer is de huid bij de meeste mensen bruiner dan in de winter.
Bevestiging op implantaten (schroeven) die in het bot worden geschroefd en magneten die in de prothese worden bevestigd. Draag je een prothese op implantaten, dan kom je 1 keer per jaar voor controle en indien nodig wordt er een andere kleur prothese gemaakt.

Hoe verzorg je een epithese?

Reiniging van de huid

Je huid rondom de implantaten kan gevoelig en dun zijn.
Gebruik een zachte tandenborstel en lauw water om je huid te reinigen.
Spoel onder de douche de shampoo rondom de implantaten goed weg.

Korstjes en verzorging

Als er korstvorming rondom de implantaten ontstaat, kun je deze voorzichtig verwijderen.
Gebruik een wattenstaafje en babyolie van Zwitsal of superfloss van Oral B.

Meer weten?

Het Radboud Ziekenhuis heeft informatie over epitheses op hun website staan.
Op de site van Utrecht UMC staan tips voor de verzorging van een gelaatsprothese.
Ook werd er in het programma Focus op NPO 2 aandacht aan gelaatsprotheses besteed.
Een vast onderdeel van de tentoonstelling in het Universiteitsmuseum Utrecht zijn faciaalprotheses waaronder orbitaprotheses. Ze laten zien hoe deze rond 1900 werden gemaakt, maar ook hoe dat tegenwoordig gaat. Een prothesemaker legt op de expositie in een filmpje uit hoe ze een orbitaprothese maakt.
Bekijk het fragment van ‘Over Leven met Kanker’ van RTL waar het maken van een gelaatsprothese aan bod komt in het AvL in Amsterdam.
Onze columnist Anita draagt ook een epithese en schreef er verschillende columns over.