Hoe werkt zien eigenlijk?
Veel mensen denken dat we met onze ogen zien. Maar dat klopt maar voor een deel. Je ogen vangen het beeld op, zoals een camera dat doet. Maar pas in je hersenen wordt het beeld verwerkt. Daar wordt duidelijk wat je ziet.
Wat gebeurt er dan precies in je hersenen?
Het beeld komt via het oog op je netvlies terecht. Dat beeld is dan nog omgekeerd. Je hersenen draaien het beeld automatisch weer goed. Daarna zorgen ze ervoor dat je begrijpt wat je ziet. Ze herkennen vormen, kleuren en bewegingen. Je hersenen zetten al die informatie om in een duidelijk en herkenbaar beeld.
Wat is het verschil tussen kijken en zien?
Kijken betekent dat je je ogen op iets richt. Zien betekent dat je hersenen begrijpen wat je ziet. Je kunt dus ergens naar kijken zonder het echt te zien. Daarom zeggen we: zien gebeurt niet alleen met je ogen, maar ook in je hoofd.
Wat als je niet scherp ziet?
Als het beeld niet goed op het netvlies valt, zie je wazig. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij bijziendheid. Dan zie je dingen dichtbij wel scherp, maar ver weg niet. Met een bril of lenzen kun je zorgen dat het beeld goed op het netvlies valt, zodat je hersenen het weer goed kunnen verwerken.
Waarom is leren kijken belangrijk als je met één oog gaat zien?
Bij mensen die met één oog zien, komt het beeld maar van één kant. Je hersenen moeten extra hun best doen om dat goed te begrijpen. Daarom is het belangrijk om te oefenen. Zo kun je beter omgaan met wat je ziet.
Wat is het gezichtsveld en wat verandert er bij één oog?
Het gezichtsveld is alles wat je ziet zonder je hoofd of ogen te bewegen. Met twee ogen zie je ongeveer 180 graden. Dat is dus bijna alles wat er voor, links en rechts van je gebeurt. Met één oog zie je minder: ongeveer 150 graden. Je neus zit dan in de weg aan één kant. Met twee ogen vullen je ogen elkaars blinde vlekken aan. Met één oog lukt dat niet meer.
Wat merk je daarvan in het dagelijks leven?
Je moet je hoofd vaker draaien om alles te kunnen zien. Bijvoorbeeld als je de straat oversteekt of als je tegen iemand op botst die in je dode hoek loopt. Dat kost wat meer moeite, maar je kunt het goed aanleren. Na een tijdje doe je het vanzelf.
Wat is dieptezien en waarom is dat belangrijk?
Dieptezien betekent dat je kunt inschatten hoe ver iets van je af is. Dat is vooral handig bij dingen die dichtbij zijn. Denk aan water inschenken of een sleutel in een slot steken. Je hersenen maken bij twee ogen een beeld met diepte door de kleine verschillen tussen wat elk oog ziet.
Kun je met één oog ook diepte zien?
Niet op dezelfde manier. Je mist het echte dieptebeeld. Maar je hersenen kunnen wel op andere manieren inschatten hoe ver iets weg is. Bijvoorbeeld doordat voorwerpen verder weg kleiner lijken. Of door te kijken naar schaduw of licht. Je hersenen gebruiken die signalen om toch een idee van diepte te geven. Vooral als je er mee oefent, gaat dat steeds beter.
Zijn kinderen daar beter in dan volwassenen?
Ja. Kinderen die vanaf jongs af aan met één oog leven, leren vanzelf om anders te kijken. Ze bewegen hun hoofd een beetje heen en weer en gebruiken dat om diepte te ervaren. Ze weten niet beter en vinden snel slimme manieren om ermee om te gaan. Volwassenen moeten dat meestal nog leren, maar dat lukt vaak ook goed.
Kun je autorijden met één oog?
Ja, in veel gevallen wel. Voor een gewoon rijbewijs (A, B of E) mag je autorijden als je met je goede oog minimaal 0,5ziet en je gezichtsveld minstens 120 graden is. Ook mag je geen blinde vlekken bij het centrum van het gezichtsveld hebben. Voldoe je hieraan, mag je blijven rijden. Je hoeft dit niet verplicht te melden bij het CBR, tenzij je twijfelt.
Wat als je je rijbewijs al had voordat je je oog verloor?
Dan hoef je meestal alleen even te wennen. Je moet minstens drie maanden wachten met rijden. Er bestaat in Nederland (nog) geen meldingsplicht om een medische aandoening of een wijziging in de gezondheidssituatie bij het CBR te melden. Bij twijfel kun je een eigen verklaring bij het CBR invullen die dan jouw specifieke situatie kan beoordelen. Bij rijbewijsverlenging moet je altijd een eigen verklaring invullen en dus ook verlies van één oog melden.
En als je een groot rijbewijs wilt, zoals voor vrachtwagens of bussen?
Dan zijn de regels strenger. Je moet met één oog minimaal 0,8 zien en je andere oog moet minimaal 0,1 zien. Heb je maar één goed oog, dan mag je dat rijbewijs in principe niet meer halen. Maar er zijn soms uitzonderingen. Bijvoorbeeld als je al een groot rijbewijs hebt, dan kun je een praktijktoets doen bij het CBR. Als je die goed doet, kun je een ontheffing krijgen. Die geldt alleen in Nederland, dus je mag dan geen internationale ritten maken.
Wat kun je doen als je je onzeker voelt in het verkeer?
Dat is heel normaal. Veel mensen vinden het in het begin spannend om weer te rijden met één oog. Je kunt dan een paar rijlessen nemen. Er zijn zelfs rijinstructeurs die zijn gespecialiseerd in mensen met minder zicht. Daarnaast kunnen extra spiegels op je auto helpen. Ook heeft Koninklijke Visio een speciaal programma om mensen die slechtziend zijn te begeleiden bij het autorijden. Met hulp en oefening komt het vertrouwen vaak weer terug.
Meer informatie
Op deze pagina vind je meer informatie over het rijden met één oog. Je treft er tips en de wettelijke regels.
